Q&A – Ben jij passief-aggressief?

ANTWOORD

Beste Tom,

Enkele jaren geleden stuitte ik op een artikel in de financiële sectie van USA Today. De sectie begon met een artikel over voormalige IRS-repo-mannen, en eerlijk gezegd kon ik me niet voorstellen dat iets boeiender was. Ik had het fout. Daar op de volgende pagina verscheen een titel alsof verlicht in neonlichten: “Als je lacht, ben je ziedend van binnen?” Hmmm. . . repo mannen? Of glimlachen terwijl je kookt? Ik denk dat je wel kunt raden dat ik snel van artikel wisselde. Wat ik dacht dat een uiteenzetting zou zijn over het gedrag van specifieke individuen, bleek een verkenning te zijn van organisatiegedrag – of, beter gezegd, collectief gedrag binnen organisaties. Het schetste niet alleen de impact van passieve/agressieve cultuur, maar ook de industrieën die het meest geneigd waren om dit soort cultuur te bevorderen. Het lezen van dit artikel bracht me op een pad van denken over en observeren (en soms deelnemen aan) zowel individuele als collectieve passieve/agressieve gedragspatronen. En dus, na jaren van studie, kan ik definitief zeggen dat het antwoord op je vraag ja is. Als dat verwarrend lijkt, laat het me dan uitleggen.

In de loop der jaren heb ik iets interessants opgemerkt aan het voortzetten van vechten en vluchten. Het gedraagt zich niet altijd als een echt continuüm. Er zijn veel gevallen waarin het nauwkeuriger wordt weergegeven als een boog – en niet het altruïstische soort zoals dat van Noah of Joan. In het geval van deze boog blijven ‘vechten’ en ‘vluchten’ de ankers, maar in plaats van te worden voorgesteld als tegenpolen, buigen ze zich naar elkaar terug. In veel situaties raken ze elkaar aan, waardoor de verrassend snelle sprong van ‘vluchten’ naar ‘vechten’ of van ‘vechten’ naar ‘vluchten’ wordt vergemakkelijkt. En dus op je vraag. Passief-agressief gedrag kan gemakkelijk de vorm aannemen van versluierd ‘vechten’ of ‘vluchten’ omdat het dat is.

Dit lijkt misschien een beetje contra-intuïtief, maar ‘vluchten’ en ‘vechten’ zijn geworteld in dezelfde waarde: angst. En hoewel het misschien gemakkelijk lijkt om het verband te leggen tussen ‘vluchtstrategieën’ en angst, was het verband tussen angst en ‘vechten’ niet zo gemakkelijk voor mij om erachter te komen. Enkele voorbeelden van ‘ vechten’ gemotiveerd door angst kunnen zijn: “Ik ben bang dat je het niet met me eens bent, dus ik moet de controle uitoefenen”, of: “Ik ben bang dat ik als minder wordt gezien, dus ik moet gaan in de aanval.” Dus als we vlucht- en vechtstrategieën beschouwen als verschillende uitingen van hetzelfde gevoel, beginnen de voorheen gevestigde grenzen te vervagen. En soms vervagen ze tot het punt dat ze het gedrag niet duidelijk kunnen categoriseren.

En nu, over naar een vraag die je niet hebt gesteld, maar die volgens mij het waard is om deel uit te maken van de discussie. Er zijn twee soorten passief/agressief gedrag die ik het vaakst zie als ik met verschillende organisaties werk. Ze nemen verschillende vormen aan in verschillende regio’s van de wereld. Dus als je ze bekijkt, kijk dan of je kunt identificeren hoe en waar ze verschijnen waar je woont en werkt.

Sarcasme. Dit eerste type is meer een agressieve/passieve strategie. Het is een van de meest voorkomende tekenen dat iemand zich niet veilig voelt en tegelijkertijd gevoelens van onzekerheid bij anderen veroorzaakt. Omdat het gemakkelijk verkrijgbaar is – en we zijn omringd door zoveel voorbeelden – wordt het veel gebruikt. Voor alle duidelijkheid, er bestaat zoiets als speels, grappig sarcasme. Maar veel van wat ik in organisaties zie, is sarcasme dat geworteld is in de oorsprong van het woord. Afgeleid van het Griekse sarkazein, betekent sarcasme letterlijk “van het vlees aftrekken”. Au! En in een flauwe poging om de pijn van de snee te verlichten, wordt het altijd gevolgd door een versie van de oude klassieker: “Ik maak maar een grapje! Kun je niet tegen een grapje?”

Roddels. Deze tweede strategie is meer de beproefde passieve/agressieve benadering. Het idee is dat wanneer je voelt dat je in een zwakkere positie bent, je een aanval achter de rug van de andere persoon start. Deel nooit jouw zorgen, bedenkingen of controversiële perspectieven op het moment terwijl jij rechtstreeks met de andere persoon praat. Wacht in plaats daarvan tot je een niet-betrokken derde partij vindt die absoluut niet in staat is om de problemen die jj aanhaalt op te lossen. Extra bonuspunten als je kunt praten met iemand die uiteindelijk de details van je zorgen zou kunnen lekken, zonder te noemen wie ze had, met iemand die er iets aan kan doen. Deze versie lijkt misschien minder wreed in vergelijking met het vorige voorbeeld, maar toch is het net zo reëel in zijn langetermijneffect op de gezondheid van zowel de relatie als de cultuur van de organisatie.

Voor alle duidelijkheid: ik sta niet voor de lol stil bij dit gedrag. Ik geloof dat hoe eerder we erkennen dat we niet in dialoog zijn – vooral als we ons op meer kunstzinnige, subtiele afwijkingen bevinden – hoe sneller we terug kunnen keren naar de dialoog en hoe minder slachtoffers er vallen. Ik wens je veel passieve/agressief-vrije gesprekken!

Succes,
Steve