Beste Robert,

Dat is een bijzonder relevante vraag. De kern van een conflict bestaat vaak niet uit onoverbrugbare verschillen, maar uit onverenigbare verhalen. Het wordt steeds erger: wanneer we naar die verhalen handelen, hebben we die verhalen nodig als rechtvaardiging voor ons wraakzuchtige, defensieve of immorele gedrag. Als de ander net zo kleinzielig reageert, wordt ons verhaal daardoor verder gevoed.

In mijn ervaring kun je uit drie routes kiezen om deze dubbele neerwaartse spiraal te doorbreken. Elk van deze routes kan effectief zijn. Als je ze alle drie toepast, vergroot je de kans op blijvende verandering. Maar wanneer anderen heilig overtuigd zijn van de waarheid van hun verhalen, is de kans niet groot dat ze een van deze wegen zullen bewandelen.

1. Misèremoeheid

Na de zoveelste frustrerende episode kunnen mensen een punt bereiken waarop ze het spuugzat zijn om het spuugzat te zijn. Ook al vinden ze hun eigen gedrag volledig terecht, ze zijn bereid om hun weerzin even opzij te zetten om uit de tredmolen te stappen.

2.Schokkende informatie uit betrouwbare bron

De meeste mensen hebben een rotsvaste overtuiging in de juistheid van hun eigen oordeel. Daarom is het zo moeilijk om dat oordeel los te laten. Maar soms overstijgt respect voor een ander ons eigen geliefde ego. Ik heb meegemaakt dat een conflict werd opgelost doordat een derde partij, die door beide ruziënde partijen wordt gerespecteerd en vertrouwd, twee dingen voor elkaar krijgt: a. de bemiddelaar confronteert de partijen liefdevol maar onwrikbaar met hun misleidende verhalen; b. de bemiddelaar laat zien dat er alternatieven bestaan voor hun oordelen.

3. Een onverwachte confrontatie met harde en onweerlegbare informatie die het tegendeel bewijst

Tot slot heb ik ook meegemaakt dat oordelen wijken voor nieuwe informatie, wanneer degene die oordeelt zich gedwongen ziet gedrag te verklaren dat overduidelijk strijdig is met zijn aanvankelijke overtuigingen.

Laat me in het kort een historisch voorbeeld geven: vlak nadat het vredesakkoord tussen Israël en Jordanië werd getekend, trok een groep joodse schoolmeisjes naar een naburig dorp in Jordanië om koekjes, bloemen en andere verzoenende geschenken te brengen. Door een misverstand opende een Jordaanse soldaat het vuur op de meisjes. Zeven van hen kwamen om. Na tientallen jaren van diep wantrouwen stonden deze twee landen in één klap op de rand van een nieuwe oorlog. Het conflict werd echter afgewend door één opmerkelijk besluit van wijlen koning Hoessein. De koning bracht een bezoek aan het ouderlijk huis van ieder gesneuveld kind. Hij sprak met alle rouwende ouders en bood persoonlijk zijn excuses aan voor het drama. Bij elk huis dat hij betrad, knielde hij aan de voeten van de ouders en vroeg hij hun om vergeving. Hij stond pas op wanneer de ouders hem dat vroegen. Dit bijzondere gebaar bracht onweerlegbaar bewijs dat in tegenspraak was met tientallen jaren van door haat ingegeven verhalen. Het gebaar maakte de weg vrij voor de twee vijanden om de tragedie snel te verwerken en een weg voorwaarts te vinden door de wederzijds gevoelde pijn. Wat hier zo mooi aan is, is dat het laat zien dat een eenzijdig gebaar van één partij het verloop van het conflict wezenlijk kan beïnvloeden.

Ik kan drie suggesties geven die nuttig voor je kunnen zijn, wanneer je overweegt een bemiddelende rol te spelen in de verzoening:

1. Beseffen beide partijen welke prijs ze betalen voor het conflict?
2. Voelen ze zich veilig genoeg bij jou om te accepteren dat jij hun zienswijze in twijfel trekt?
3. Is één van de partijen bereid een offer te brengen om te laten zien dat zijn wens om vrede te sluiten oprecht is?

Als jouw antwoorden hierop aanleiding vormen om een bijdrage te leveren, bedenk dan ook dat het beter werkt om je verzoeken aan de twistende partijen te verwoorden als een experiment, in plaats van een concessie. Vraag of ze bereid zijn een gebaar te maken, als een oprechte test van hun huidige standpunten. Zo ja, moedig hen dan aan open te staan voor nieuwe informatie die door dit experiment aan het licht kan komen. Als dit werkt, kun je een heilzaam proces starten waarmee de verstikkende kluwen die ze samen hebben gecreëerd langzaam maar zeker kan worden ontward.

Helaas zijn er altijd nog meer verhalenvertellers dan vredestichters in de wereld. Het doet me goed dat jij tot de tweede groep behoort.

Met vriendelijke groet,

Joseph